Δημοσιεύθηκε στον Ηπειρωτικό Αγώνα 03/12/2013
Η ηθοποιός Ρηνιώ Κυριαζή μιλάει στη Γεωργία Σκοπούλη, στο περιθώριο της παράστασης «Βρώμικες λέξεις» που ανεβαίνει στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, στην οδό Κύπρου 91Α στην Κυψέλη, στην Αθήνα.
|
Καταρχήν, ο τίτλος του έργου «Βρώμικες
λέξεις»: υπάρχουν βρώμικες λέξεις;
Τι ωραία ερώτηση! Οποιαδήποτε λέξη μπορεί να είναι και βρώμικη και καθαρή. Όταν ακούμε τη λέξη Ελευθερία, τι πιο ωραία λέξη απ’ αυτή; Ελευθερία! Όταν όμως την λέει ένας σκληρός οικονομολόγος ή ο ακόμη σκληρότερος Φρίντμαν; Πόσο βρώμικη γίνεται όταν αναφέρονται στην ελευθερία της αγοράς, στην ελευθερία των επιλογών, και εννοούν την ελεύθερη εκμετάλλευση του ανθρώπου, την ελεύθερη καταλήστευση του εθνικού πλούτου της κάθε χώρας. Ή όταν τη λέξη Δημοκρατία τη βάζει στο στόμα του ο Πινοσέτ κι ο κάθε Πινοσέτ...
Πέρα από το πολιτικό ζήτημα της παράστασης που είναι πολύ έντονο, αναζητούμε τις λέξεις και για μας, για την προσωπική μας και την καθημερινή μας ζωή. Δηλαδή κατά πόσο μπορούμε να τις ελευθερώσουμε και να εννοούμε αυτό που λέμε.
Πώς έγινε η σύλληψη και η επιλογή του έργου;
Είναι δουλειά ομαδική. Ο Νίκος ο Καμόντος, ο σκηνοθέτης της παράστασης, είχε μια ανάγκη για να μιλήσει γι’ αυτό που συμβαίνει σήμερα στη δική μας χώρα και που συνέβηκε και σ’ άλλες χώρες. Όλοι αυτοί οι οικονομικοί όροι που μας βομβαρδίζουν καθημερινά χωρίς να καταλαβαίνουμε τι ακριβώς εννοούν και αυτή η απαξίωση του ανθρώπου μας οδήγησαν στο φτιάξιμο αυτού του έργου. Καταλήξαμε σε δυο βιβλία: Το Δόγμα του Σόκ της Αμερικανίδας Ναόμι Κλάιν, και Το παιχνίδι με τις λέξεις της Βερολινέζας Τζένης Έρπενμπεκ.
Το πρώτο είναι ένα σκληρό όσο και αποκαλυπτικό βιβλίο και περιγράφει την άνοδο του σημερινού καπιταλισμού και την εφαρμογή της οικονομίας του Σοκ σε διάφορες χώρες. Να ένα απόσπασμα από το βιβλίο: «Ο μεγάλος γκουρού του ιδεολογικού κινήματος υπέρ του αχαλίνωτου καπιταλισμού ήταν ο Μίλτον Φρίντμαν. Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες ο Φρίντμαν και οι παντοδύναμοι οπαδοί του τελειοποιούσαν αυτήν ακριβώς τη στρατηγική: Την αναμονή κάποιας μείζονος κρίσης προκειμένου να εκποιήσουν τμήματα της δημόσιας σφαίρας σε ιδιώτες ενόσω οι πολίτες ήταν ακόμη ζαλισμένοι από το σοκ και να μονιμοποιήσουν στη συνέχεια τις ‘μεταρρυθμίσεις’.» Και σημαίνει ότι, όταν δεν πάει καλά η οικονομία μιας χώρας ή μετά από φυσικές καταστροφές, πρέπει να καταστρέψεις τα πάντα, να ισοπεδώσεις τη χώρα με οποιοδήποτε κόστος, και να χτίσεις από την αρχή. Δεν τους ενδιαφέρει πόσοι μείναν χωρίς σπίτια, πόσα σχολειά γκρεμίστηκαν, πόσοι σκοτώθηκαν.
Ανάμεσα στους μαθητές του Φρίντμαν ήταν αρκετοί πρόεδροι των ΗΠΑ, πρωθυπουργοί της Βρετανίας, Ρώσοι ολιγάρχες, δικτάτορες, αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και οι τελευταίοι τρεις επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ...
Και το άλλο βιβλίο;
Το παιχνίδι με τις λέξεις είναι η προσωπική ιστορία ενός κοριτσιού στην Αργεντινή κατά τη δικτατορία του Βιντέλα, που το αρπάξανε από τους φυσικούς του γονείς, τους οποίους βασάνισαν και σκότωσαν, και το δώσανε για υιοθεσία στους βασανιστές των γονιών της. Όταν μεγάλωσε, ο θετός της πατέρας της αποκάλυψε την αλήθεια. Αυτό συνέβαινε τα χρόνια εκείνα στη Αργεντινή. Αρπάζανε ακόμη και νεογέννητα για να τα δώσουν σε "υγιείς" γονείς, και έτσι τα αθώα αυτά πλάσματα δεν θα εμποτίζονταν, κατά την άποψή τους, από επαναστατικές ιδέες και από το πνεύμα αντίστασης των γονιών τους. Αυτό είναι ένα θέμα που ακόμη αιωρείται και στοιχειώνει τους Αργεντινούς.
Κι εδώ αρχίζει το παιχνίδι των λέξεων: "Πατέρας; Ποιος πατέρας; Αυτός που ήξερα εγώ δεν ήταν ο δικός μου πατέρας..." Και εν τέλει για ποια λέξη μπορούμε να γνωρίζουμε την πραγματική της έννοια όταν αμφισβητούνται οι πιο πρωταρχικές λέξεις όπως πατέρας, μητέρα, αγάπη. Το κορίτσι ψάχνει από την αρχή, σαν νεογέννητο, να ξαναβρεί τις λέξεις και το πραγματικό τους νόημα.
Η παράσταση παίζεται σε δυο επίπεδα...
Ναι. Στο επάνω επίπεδο Το Δόγμα του Σόκ, ο σκληρός λόγος του ανελέητου οικονομικού παιχνιδιού που παίζεται στις πλάτες των απλών ανθρώπων με σκοπό το κέρδος, όλο και περισσότερο κέρδος, και ανεξάρτητα σε ποια χώρα. Πόσο σκληρά ψυχρά και υπολογιστικά παίρνονται οι αποφάσεις που καθορίζουν τις ζωές μας. Στον κάτω χώρο Το παιχνίδι με τις λέξεις, το προσωπικό δράμα ενός αθώου πλάσματος μετά την αποκάλυψη της αλήθειας.
Όμως και τα δυο είναι σκληρά, πολύ σκληρά, ανεξάρτητα από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται.
Ναι, γιατί είναι ιστορίες, λόγια ανθρώπων που φτιάχνουν την αληθινή ιστορία. Κι αυτή είναι σκληρή.
Είναι το έργο σας μια απάντηση στη σημερινή οικονομική και, κατά τη γνώμη μου, πολιτιστική κρίση;
Μακάρι να είναι...
Η στάση των καλλιτεχνών σήμερα;
Βλέπω πολλούς και διάφορους ανθρώπους στο χώρο μας που προσπαθούν και παλεύουν να αρθρώσουν έναν λόγο πάνω σε αυτό που συμβαίνει σήμερα. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Ζητάμε πολλά από τους καλλιτέχνες χωρίς να ξέρουμε την καθημερινότητά τους και την προσωπική δυσκολία του καθενός. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκουν ο ένας τον άλλον και οι συνεργασίες έχουν πυκνώσει και έχουν γίνει πιο ουσιαστικές και παρουσιάζονται κάποια διαμαντάκια. Απλά, το ψυχικό σθένος που χρειάζεται είναι τεράστιο. Πρέπει ο καθένας, καλλιτέχνης ή μη, να φέρνει την ευθύνη του εαυτού του.
Με ποιόν τρόπο;
Κατ’ αρχήν ο άνθρωπος σαν άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, πρέπει να αναπτύξει τις δυνατότητες που έχει μέσα του. Να του δοθεί η ευκαιρία και η γνώση να γίνει αυτό που είναι, να βγάλει το ωραίο, το καλό, που έχει μέσα του. Ο κάθε τόπος να γίνει αυτό που είναι. Όταν το υλικό σε κάθε τόπο, χωριό ή πόλη, υπάρχει και είναι ο πυρήνας υψηλής ποιότητας, δεν μπορούμε να τον αφήνομε να φθίνει. Είναι έγκλημα. Για την Ελλάδα ολόκληρη είναι έγκλημα.
Διαβάζοντας τις ιστορίες, στα δικά σου βιβλία, των απλών ανθρώπων, γυναικών και αντρών της Ηπείρου, εκπλήσσεται κανείς με τον πλούτο που βγαίνει και μένει αναξιοποίητος. Όπως γράφεις κάπου στο Αυτές που γίναν ένα με τη γη, «Γι’ αυτές τις γυναίκες ποιος θα μιλήσει;» Είναι ένα συνολικότερο πράγμα που δεν συμβαίνει μεμονωμένα...
Κατά πόσο τα Δημοτικά Θέατρα συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση και ποιος είναι ο πραγματικός τους ρόλος στην ζωή του κάθε τόπου;
Ένα Δημοτικό Θέατρο δεν πρέπει να έχει στόχο τις παραστάσεις μόνο. Αλλά συνολική πολιτιστική δράση. Να γίνει ένας ζωτικός χώρος. Όταν σε κάθε τόπο υπάρχει, που υπάρχει σίγουρα, ένας πυρήνας πολιτισμού και κουλτούρας δεν επιτρέπεται να μην ανθίσει ο σπόρος αυτός.
Τι ωραία ερώτηση! Οποιαδήποτε λέξη μπορεί να είναι και βρώμικη και καθαρή. Όταν ακούμε τη λέξη Ελευθερία, τι πιο ωραία λέξη απ’ αυτή; Ελευθερία! Όταν όμως την λέει ένας σκληρός οικονομολόγος ή ο ακόμη σκληρότερος Φρίντμαν; Πόσο βρώμικη γίνεται όταν αναφέρονται στην ελευθερία της αγοράς, στην ελευθερία των επιλογών, και εννοούν την ελεύθερη εκμετάλλευση του ανθρώπου, την ελεύθερη καταλήστευση του εθνικού πλούτου της κάθε χώρας. Ή όταν τη λέξη Δημοκρατία τη βάζει στο στόμα του ο Πινοσέτ κι ο κάθε Πινοσέτ...
Πέρα από το πολιτικό ζήτημα της παράστασης που είναι πολύ έντονο, αναζητούμε τις λέξεις και για μας, για την προσωπική μας και την καθημερινή μας ζωή. Δηλαδή κατά πόσο μπορούμε να τις ελευθερώσουμε και να εννοούμε αυτό που λέμε.
Πώς έγινε η σύλληψη και η επιλογή του έργου;
Είναι δουλειά ομαδική. Ο Νίκος ο Καμόντος, ο σκηνοθέτης της παράστασης, είχε μια ανάγκη για να μιλήσει γι’ αυτό που συμβαίνει σήμερα στη δική μας χώρα και που συνέβηκε και σ’ άλλες χώρες. Όλοι αυτοί οι οικονομικοί όροι που μας βομβαρδίζουν καθημερινά χωρίς να καταλαβαίνουμε τι ακριβώς εννοούν και αυτή η απαξίωση του ανθρώπου μας οδήγησαν στο φτιάξιμο αυτού του έργου. Καταλήξαμε σε δυο βιβλία: Το Δόγμα του Σόκ της Αμερικανίδας Ναόμι Κλάιν, και Το παιχνίδι με τις λέξεις της Βερολινέζας Τζένης Έρπενμπεκ.
Το πρώτο είναι ένα σκληρό όσο και αποκαλυπτικό βιβλίο και περιγράφει την άνοδο του σημερινού καπιταλισμού και την εφαρμογή της οικονομίας του Σοκ σε διάφορες χώρες. Να ένα απόσπασμα από το βιβλίο: «Ο μεγάλος γκουρού του ιδεολογικού κινήματος υπέρ του αχαλίνωτου καπιταλισμού ήταν ο Μίλτον Φρίντμαν. Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες ο Φρίντμαν και οι παντοδύναμοι οπαδοί του τελειοποιούσαν αυτήν ακριβώς τη στρατηγική: Την αναμονή κάποιας μείζονος κρίσης προκειμένου να εκποιήσουν τμήματα της δημόσιας σφαίρας σε ιδιώτες ενόσω οι πολίτες ήταν ακόμη ζαλισμένοι από το σοκ και να μονιμοποιήσουν στη συνέχεια τις ‘μεταρρυθμίσεις’.» Και σημαίνει ότι, όταν δεν πάει καλά η οικονομία μιας χώρας ή μετά από φυσικές καταστροφές, πρέπει να καταστρέψεις τα πάντα, να ισοπεδώσεις τη χώρα με οποιοδήποτε κόστος, και να χτίσεις από την αρχή. Δεν τους ενδιαφέρει πόσοι μείναν χωρίς σπίτια, πόσα σχολειά γκρεμίστηκαν, πόσοι σκοτώθηκαν.
Ανάμεσα στους μαθητές του Φρίντμαν ήταν αρκετοί πρόεδροι των ΗΠΑ, πρωθυπουργοί της Βρετανίας, Ρώσοι ολιγάρχες, δικτάτορες, αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και οι τελευταίοι τρεις επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ...
Και το άλλο βιβλίο;
Το παιχνίδι με τις λέξεις είναι η προσωπική ιστορία ενός κοριτσιού στην Αργεντινή κατά τη δικτατορία του Βιντέλα, που το αρπάξανε από τους φυσικούς του γονείς, τους οποίους βασάνισαν και σκότωσαν, και το δώσανε για υιοθεσία στους βασανιστές των γονιών της. Όταν μεγάλωσε, ο θετός της πατέρας της αποκάλυψε την αλήθεια. Αυτό συνέβαινε τα χρόνια εκείνα στη Αργεντινή. Αρπάζανε ακόμη και νεογέννητα για να τα δώσουν σε "υγιείς" γονείς, και έτσι τα αθώα αυτά πλάσματα δεν θα εμποτίζονταν, κατά την άποψή τους, από επαναστατικές ιδέες και από το πνεύμα αντίστασης των γονιών τους. Αυτό είναι ένα θέμα που ακόμη αιωρείται και στοιχειώνει τους Αργεντινούς.
Κι εδώ αρχίζει το παιχνίδι των λέξεων: "Πατέρας; Ποιος πατέρας; Αυτός που ήξερα εγώ δεν ήταν ο δικός μου πατέρας..." Και εν τέλει για ποια λέξη μπορούμε να γνωρίζουμε την πραγματική της έννοια όταν αμφισβητούνται οι πιο πρωταρχικές λέξεις όπως πατέρας, μητέρα, αγάπη. Το κορίτσι ψάχνει από την αρχή, σαν νεογέννητο, να ξαναβρεί τις λέξεις και το πραγματικό τους νόημα.
Η παράσταση παίζεται σε δυο επίπεδα...
Ναι. Στο επάνω επίπεδο Το Δόγμα του Σόκ, ο σκληρός λόγος του ανελέητου οικονομικού παιχνιδιού που παίζεται στις πλάτες των απλών ανθρώπων με σκοπό το κέρδος, όλο και περισσότερο κέρδος, και ανεξάρτητα σε ποια χώρα. Πόσο σκληρά ψυχρά και υπολογιστικά παίρνονται οι αποφάσεις που καθορίζουν τις ζωές μας. Στον κάτω χώρο Το παιχνίδι με τις λέξεις, το προσωπικό δράμα ενός αθώου πλάσματος μετά την αποκάλυψη της αλήθειας.
Όμως και τα δυο είναι σκληρά, πολύ σκληρά, ανεξάρτητα από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται.
Ναι, γιατί είναι ιστορίες, λόγια ανθρώπων που φτιάχνουν την αληθινή ιστορία. Κι αυτή είναι σκληρή.
Είναι το έργο σας μια απάντηση στη σημερινή οικονομική και, κατά τη γνώμη μου, πολιτιστική κρίση;
Μακάρι να είναι...
Η στάση των καλλιτεχνών σήμερα;
Βλέπω πολλούς και διάφορους ανθρώπους στο χώρο μας που προσπαθούν και παλεύουν να αρθρώσουν έναν λόγο πάνω σε αυτό που συμβαίνει σήμερα. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Ζητάμε πολλά από τους καλλιτέχνες χωρίς να ξέρουμε την καθημερινότητά τους και την προσωπική δυσκολία του καθενός. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκουν ο ένας τον άλλον και οι συνεργασίες έχουν πυκνώσει και έχουν γίνει πιο ουσιαστικές και παρουσιάζονται κάποια διαμαντάκια. Απλά, το ψυχικό σθένος που χρειάζεται είναι τεράστιο. Πρέπει ο καθένας, καλλιτέχνης ή μη, να φέρνει την ευθύνη του εαυτού του.
Με ποιόν τρόπο;
Κατ’ αρχήν ο άνθρωπος σαν άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, πρέπει να αναπτύξει τις δυνατότητες που έχει μέσα του. Να του δοθεί η ευκαιρία και η γνώση να γίνει αυτό που είναι, να βγάλει το ωραίο, το καλό, που έχει μέσα του. Ο κάθε τόπος να γίνει αυτό που είναι. Όταν το υλικό σε κάθε τόπο, χωριό ή πόλη, υπάρχει και είναι ο πυρήνας υψηλής ποιότητας, δεν μπορούμε να τον αφήνομε να φθίνει. Είναι έγκλημα. Για την Ελλάδα ολόκληρη είναι έγκλημα.
Διαβάζοντας τις ιστορίες, στα δικά σου βιβλία, των απλών ανθρώπων, γυναικών και αντρών της Ηπείρου, εκπλήσσεται κανείς με τον πλούτο που βγαίνει και μένει αναξιοποίητος. Όπως γράφεις κάπου στο Αυτές που γίναν ένα με τη γη, «Γι’ αυτές τις γυναίκες ποιος θα μιλήσει;» Είναι ένα συνολικότερο πράγμα που δεν συμβαίνει μεμονωμένα...
Κατά πόσο τα Δημοτικά Θέατρα συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση και ποιος είναι ο πραγματικός τους ρόλος στην ζωή του κάθε τόπου;
Ένα Δημοτικό Θέατρο δεν πρέπει να έχει στόχο τις παραστάσεις μόνο. Αλλά συνολική πολιτιστική δράση. Να γίνει ένας ζωτικός χώρος. Όταν σε κάθε τόπο υπάρχει, που υπάρχει σίγουρα, ένας πυρήνας πολιτισμού και κουλτούρας δεν επιτρέπεται να μην ανθίσει ο σπόρος αυτός.
Info
Βρώμικες λέξεις
Κείμενα: Jenny Erpenbeck (Παιχνίδι με
τις λέξεις,σε μετάφραση Αλέξανδρου
Κυπριώτη),
Ρηνιώ Κυριαζή (με αφετηρία το Δόγμα του Σοκ της Naomi Klein).
Ρηνιώ Κυριαζή (με αφετηρία το Δόγμα του Σοκ της Naomi Klein).
Κάθε Παρασκευή, Σάββατο και
Κυριακή στην οδό Κύπρου 91Α στην Αθήνα
(Κυψέλη), μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου. Έναρξη
21.00.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου